یکی از رژیمهایی که نقش آن در کاهش وزن ثابت شده، رژیم اتکینز است؛ زیرا نسبت به بسیاری از رژیمهای دیگر چربیها را بیشتر مورد هدف قرار میدهد. این رژیم بر پایه کاهش قابل توجه در میزان کربوهیدرات دریافتی میباشد. دکتر اتکینز بر این باور بود که علت اصلی افزایش وزن مصرف کربوهیدراتها به ویژه کربوهیدراتهای تصفیه شده هستند.
هنگامی که مصرف کربوهیدرات کم میشود، متابولیسم بدن دیگر بر پایه سوخت گلوکز نخواهد بود. در این حالت بدن به مصرف ذخایر چربی خود روی میآورد و موادی به نام کتونها را تولید میکند؛ این مواد به عنوان سوخت مصرف میشوند. از این رو رژیم اتکینز یک رژیم کتوژنیک هم محسوب میشود. اما تفاوت عمده آن با رژیم کتوژنیک در این است که مقدار چربی محدودتر و مقدار پروتئین بالاتر است.
چهار مرحله رژیم اتکینز
1) مرحلۀ شروع به کاهش وزن
در اولین مرحله، بدن باید به جای سوختن کربوهیدرات به عنوان منبع انرژی اصلی، از چربیها استفاده کند. بنابراین مصرف کربوهیدرات به شدت کم میشود. در این مرحله فرد مجاز به مصرف 20 گرم کربوهیدرات در روز است. غذاهای پر پروتئین و پر چربی مواد تشکیل دهنده اصلی رژیم اتکینز هستند. در این مرحله کربوهیدراتها عمدتا از سالاد و سبزیجاتی که نشاسته کمی دارند تامین میشوند.
2) مرحله ادامه دادن به کاهش وزن
هدف از مرحله دوم، مشخص کردن مقدار کربوهیدراتی است که فرد با مصرف آن هم چنان در روند کاهش وزن باقی میماند. همچنین در این مرحله غذاهای حاوی فیبر و غنی از مواد مغذی و برخی دیگر از منابع کربوهیدراتی به رژیم اتکینز اضافه میشوند. در مرحله دوم میزان مصرف کربوهیدرات در هر هفته متفاوت است.
- 20_25 گرم کربوهیدرات در هفته اول
- 30 گرم کربوهیدرات در هفته دوم
- 30 گرم کربوهیدرات در هفتههای آتی تا زمانی که میزان کاهش وزن در هفته به کمتر از نیم تا یک کیلوگرم برسد.
3) مرحله پیش از ثبات وزن
در مرحله سوم میزان کربوهیدرات مصرفی هر هفته به میزان 10 گرم افزایش مییابد. مصرف حبوباتی مثل عدس و لوبیا، میوهها، سبزیجات نشاستهدار مانند سیب زمینی و غلات کامل طی این دوره به رژیم غذایی افزوده میشود. در مرحله پیش از ثبات، سرعت کاهش وزن آهسته است؛ و تا هنگامی که فرد به وزن مورد نظرش دست یابد، ادامه پیدا میکند.
4) مرحله ثبات وزن
در مرحله آخر طیف وسیعتری از کربوهیدراتها به رژیم اتکینز اضافه میشوند. در این مرحله میزان کربوهیدرات خالص (میزان کل کربوهیدراتها منهای فیبرها و قندهای الکلی) بین 40 تا 120 گرم در روز خواهد بود. البته این میزان برای افراد مختلف متفاوت است.
رژیم اتکینز 40
یک مدل جدیدتر از رژیم اتکینز که مصرف کربوهیدرات در آن متعادلتر است، رژیم اتکینز 40 میباشد. مرحله نخست این نوع از رژیم با مصرف 40 گرم کربوهیدرات خالص آغاز میشود. همچنین برخلاف رژیم اتکینز 20 که در فاز ابتدایی آن باید برخی از مواد غذایی حذف میشدند؛ در این رژیم مصرف همه مواد غذایی ازاد است. از طرفی مصرف کره و چربیها محدودتر شده اما برای مقدار پروتئین مصرفی حدود خاصی مشخص نشده و مصرف آن آزاد است.
در رژیم اتکینز از کدام کربوهیدراتها استفاده کنیم؟
کربوهیدراتها بر اساس اینکه با چه سرعتی قند خون را افزایش میدهند، در یک مقیاس 0_100 قرار میگیرند؛ که به آن شاخص قندی یا شاخص گلایسمی گفته میشود. برای مثال شیرینی یا برخی از میوهها شاخص قندی بالایی دارند. وقتی این مواد را میخوریم، قند آنها سریعا در خون آزاد میشود و جذب سلولهای بدن میگردد. اما مصرف آنها باعث میشود زودتر احساس گرسنگی بکنیم.
در مقابل کربوهیدراتهای با شاخص قندی پایینتر، با سرعت کمتری قند را آزاد میکنند و احساس گرسنگی را به تعویق میاندازند. در رژیم اتکینز نیز کربوهیدراتهای مصرفی باید شاخص قندی پایینی داشته باشند. برای مثال غلات کامل دارای شاخص قندی پایینتری نسبت به انواع تصفیه شده مثل نان سفید و پاستا هستند.
مواد غذایی مجاز در رژیم اتکینز
همان طور که گفتیم در رژیم اتکینز چربیها و پروتئینها منابع اصلی تامین انرژی بدن هستند. بنابراین مواد غذایی زیر منابع خوبی از این دو ماده غذایی هستند و از طرفی جزء مواد اصلی رژیم اتکینز محسوب میشوند.
- میوههای با قند پایین و فیبر بالا مثل سیب، توتها و مرکبات
- سبزیجات با فیبر بالا و مواد مغذی مثل بروکلی و مارچوبه
- چربیهای گیاهی مثل آجیلها، دانهها، آووکادو و روغن زیتون
- کربوهیدراتهای پیچیده مثل حبوبات و غلات
- نوشیدنیهای مثل آب، قهوه و چای سبز
- گوشت قرمز
- گوشت ماکیان
- غذاهای دریایی
- تخم مرغ
- کره
- پنیر
مواد غذایی که در رژیم اتکینز مجاز نیستند!
هر چقدر یک ماده غذایی نشاسته و قند زیادتری داشته باشد در رژیم اتکینز باید بیشتر از آن دوری کنید. در ادامه به برخی از این مواد در زیر اشاره کردهایم؛ البته مصرف این مواد با توجه به فازهای مختلف رژیم اتکینز متفاوت است.
- نان
- پاستا
- سیب زمینی
- چیپس
- شیرینی
- آب نبات
آیا پیروی از رژیم اتکینز دشوار است؟
در رژیم اتکینز نیازی به شمردن کالری و خریدن یک لیست بلند بالا از مواد غذایی ندارید. اما پیروی از این رژیم نیازمند تغییر در سبک غذا خوردن شما است. به خصوص اگر مواد نشاستهای یا تنقلات زیادی مصرف میکردهاید، احتمالا پیروی از این رژیم اندکی برایتان چالش برانگیز باشد. به طور کلی میتوان از نظر درجه سختی، این رژیم را یک رژیم متوسط دانست.
منابع پروتئینی جایگزین برای گیاهخواران
افراد گیاهخوار که تمایل به مصرف محصولات حیوانی ندارند، میتوانند پروتئین مورد نیاز خود را از منابع زیر تامین نمایند.
- تخم مرغ
- پنیر
- سویا
- دانهها
- آجیل
- حبوبات
- غلات با پروتئین بالا مثل کینوا
نمونه چند وعده غذایی در رژیم اتکینز
صبحانه: املت پنیر و سبزیجات کم کربوهیدرات
نهار: سالاد مرغ با آجیل و یک تکه گوجه و خیار
شام: گوشت قلقلی به همراه حداقل یک فنجان سبزیجات مثل مارچوبه تفت داده شده در روغن
میان وعده: تخم مرغ آب پز، ماست یونانی و آجیل.
نقش ورزش در کنار رژیم اتکینز
پیروان رژیم اتکینز بر این باورند که نیازی به انجام تمرینات ورزشی برای کسب نتایج مورد نظر از این رژیم نیست. با این حال انجام تمرینات ورزشی یک عمل برد/برد خواهد بود. چرا که موجب افزایش متابولیسم و سلامت عمومی بدن میشود. از طرفی درست است که با رژیم غذایی وزن کاهش پیدا میکند؛ اما کیفیت پوست، جلوگیری از افتادگی و شل شدن پوست، بهبود سلولیت، تقویت عضلات و کاهش احتمال آسیب و تجربه انواع دردها همگی با ورزش کردن میسر میشوند.
عوارض جانبی رژیم اتکینز
علائمی که ممکن است برخی از افراد به خصوص در فاز اولیه رژیم اتکینز تجربه کنند به شرح زیر است:
- سردرد
- سرگیجه
- حالت تهوع
- ضعف
- خستگی
- یبوست
- بودی غیرطبیعی دهان
رژیم اتکینز برای چه کسانی مناسب نیست؟
وقتی چربی تبدیل به منبع اصلی انرژی بدن میشود، میزان کتونها افزایش مییابد. هنگامی که مقدار این ماده بیش از حد استفاده بدن از آن باشد، دفع الکترولیتها از طریق ادرار بیشتر میشود. به همین دلیل توصیه میشود افرادی که مشکلات کلیوی دارند از این رژیم پیروی نکنند.
از طرفی مصرف غلات کامل برای افراد مبتلا به دیابت مفید است اما در رژیم اتکینز مصرف غلات تا فاز چهارم بسیار محدود میباشد. درواقع کاهش میزان کربوهیدرات باید به قدری باشد که دریافت فیبر کافی را تحت تاثیر قرار ندهد.
به طور کلی چون رژیم اتکینز با روتین تغذیهای بسیاری از افراد تفاوتهای عمده دارد، توصیه میشود تحت نظر متخصصین انجام شود. در این بین افرادی که مبتلا به بیماریهای کلیوی، بیماریهای قلبی، کسترول بالا و دیابت هستند، حتما باید تحت نظر پزشک از رژیم اتکینز استفاده کنند.
همچنین باید توجه کنید که رژیم اتکینز یک سبک غذایی دائمی نیست و نهایتا طی چند ماه قابل انجام است و پس از کسب نتایج مورد نظر باید از یک رژیم متعادلتر پیروی کنید.